नमस्कार सनातनी मित्रानो,
सनातन ह्या मालिकेतील गोष्टी वाचता आहात, शेयर लाईक करत आहात, कौतुकही करत आहे हे पाहून दररोज सनातन हिंदू धर्मातील एक गोष्ट तुमच्यासमोर मांडावी अस सारख वाटत पण दररोज असे होईलच असे नाही कारण एखादी गोष्ट आठवली, वाचली तरी तुमच्यपर्यत पोहचवण्याआधी तिची विस्तृत माहिती काढणे त्या माहितीला लिहून काढणे यात किमान चार ते पाच तास कुठे निघून जातात हे कळत नाही. तरीही कमीत कमी वेळेत नवीन आणि तुम्ही न ऐकलेल्या किंवा ऐकलेल्या पण विस्मृतीत गेलेल्या गोष्टी आणण्याचे मला व्यसन लागले आहे. ह्या व्यसनाची झिंग तुमच्या मनावर, बुद्धीवर,शरीरावर चढावी अशी माझी इच्छा असते. ब्लॉगमधून हिंदू जनजागृती व्हावी, हिंदू सजग व्हावा, संघटित व्हावा यासाठी चाललेल्या ह्या प्रयत्नांना तुमच्या पाठिंब्याची खूप गरज आहे. मी मांडत असलेली माहिती आणि तुमच्या माहितीत विसंगती असेल तर ती मला नक्की सांगत जा ही नम्र विनंती....
आजची गोष्ट आहे विठ्ठलाची. विठ्ठल हा नक्की कोण? याच्या जन्माची गोष्ट काय अस तुम्हाला विचारले तर त्याचे उत्तर तुम्ही देऊ शकाल असे नाही. मुळात विठ्ठल हा देवच नाही असं म्हंटल तर तुम्ही मला वेडात काढाल याची अपेक्षा असली तरी मी ते मत तुमच्या पुढे व्यक्त होत आहे. हो विठ्ठल नावाचा कोणताही देव नाही आणि हीच आजची कथा आहे पण त्याआधी विठ्ठलाच्या ह्या नयनरम्य, सुंदर मूर्तीचे दर्शन घेऊया
विठ्ठल ह्या शब्दाची फोड केल्यास वीट आणि थल हे शब्द सापडतात. पुंडलिकाने फेकलेली वीट आणि थल म्हणजे जमीन. पुंडलिकाने फेकलेल्या विटेवर उभा राहून त्या थल जमिनीवर विराजमान झालेला विठ्ठल.
विठ्ठल ह्या शब्दचा दुसरा सुंदर अर्थ म्हणजे
वि - विधाता
ठ्ठ - नीलकंठ
ल - लक्ष्मीकांत
परमपिता ब्रम्हा विधाता, नीलकंठ भगवान महादेव आणि लक्ष्मीचा पती असलेला लक्ष्मीकांत भगवान विष्णू याचे नाव एकाच नावात आहे तो विठ्ठल.
इतक्या वर्ष तुम्ही ही मूर्ती पहिली आहे पण केवळ ती पहिली तिचे निरीक्षण केले का हो कधी? आज तुम्ही जी माहिती वाचाल ती तुम्हाला नवीन काही माहिती देऊन जाईल यात मला शंका वाटत नाही..
वर अनुउल्लेख केल्याप्रमाणे देवाचे देव परमात्मा ब्रम्हा, विष्णू आणि महेश याचे स्वरूप असलेली ही मूर्तीची माहिती सर्वप्रथम आपण घेऊ. विठ्ठलाच्या डोक्यावर असणारी मुकुटासारखी टोपी आपल्याला शिवलिंगाचा भास करून जाते. चेहरा उभट, गाल फुगीर तर डोळे समचरण म्हणजेच आपल्या दर्शन घेणाऱ्या भक्तांकडे पाहणारी, केंद्रित झालेली आहे.कानात खांद्यापर्यत येणारी मत्स्यकुंडले, गळ्यात हार, दंडावर आणि मनगटावर आभूषणे दिसतात. सनातन भाग ३ मध्ये सांगितल्या प्रमाणे तपस्वी भृगु यांनी बालाजीच्या छातीवर पाय मारल्याने झालेली जखम देखील विठ्ठलाच्या मूर्तीवर उजव्या छातीवर पहायला मिळेल. सनातन हिंदू छोट्या छोट्या डिटेल्स, गोष्टींची एकमेकात असलेली गुंफण इतकी बेमालूमपणे केलेल्या आहेत की त्या गोष्टी नसून वास्तव होत्या म्हणूनच त्याची इतकी छान सांगड सनातन धर्मात पहायला मिळते अशी ही गुंफण इतर कोणत्याही पंथाच्या कथानकात पाहायला मिळत नाही कारण त्या गोष्टी बनावटी आहेत हे समजायला अध्यात्मिक लोकांना क्षणाचा विलंब लागणार नाही. विठ्ठलाचे दोन्ही हात कमरेवर असून डाव्या हातात शंख तर उपड्या उघड्या असणाऱ्या उजव्या हातात कमळाचे फुलांचा देठ पहायला मिळतो. पोटावर नाभी, कमरेवर सुंदर वस्त्राचे धोतर तर दोन्ही पायाच्या मध्ये घुंगराची काठी स्पष्ट दिसते अशी ही काळ्या रंगाच्या ओबडधोबड दगडात असलेली मूर्ती एका विटेवर गेली अठ्ठावीस युगे उभी असणारी प्रतिमा आकर्षक आणि सुंदर दिसते.
मला माहीत आहे ही श्रीविठ्ठलाच्या मूर्तीचे हे वर्णन वाचल्यानंतर प्रत्येक डिटेल्स तुम्ही आज पहिल्यांदाच निरीक्षण करण्यासाठी फोटो न्याहाळत असणार असो......
विठ्ठल जन्माची कथा
द्वापार युगात मुचकंद नावाच्या पराक्रमी राजाने देव दानव याच्या युद्धात देवांना मदत करत असुरांना हरवले. देवाचा राजा इंद्र या गोष्टींमुळे खूप प्रसन्न झाला आणि मुचकंद राजाला हवा तो वर मागण्यास सांगितले. युद्धात केलेल्या पराक्रमामुळे राजा खूप थकला होता म्हणून त्याने इंद्राकडे एकांतात गाढ झोप हवी आहे असा वर मागितला पण एकदा झोपल्यावर माझा निद्रानाश जो करेल त्याच्याकडे केवळ पाहिल्याने मृत्यूदंड देण्याचा अधिकार मागितला. इंद्र आणि इतर देवतांनी त्याची ही मागणी मान्य करत तथास्तु म्हंटले. थकलेला राजा मुचकंद एका गुहेत जाऊन झोपून घेतले.
कृष्ण अवतारात माजलेला मदमस्त आणि बदलाच्या आगीत होरपोळणाऱ्या जरासंध याने कालयौवन नावाचा राक्षसाला कृष्णाला मारून टाकण्याची आज्ञा केली. कालयौवन राक्षसाला कोणत्याही अस्त्र, शस्त्र याने मारता येणार नाही असे वरदान होते शिवाय परमात्मा विष्णू याना मायेचा सहारा घेत अनेक लीला करायची सवय असल्याने कालयौवन याच्याशी लढाई न करता तिथून पळून जाणे बरोबर वाटले. युद्धातून पळून जाणाऱ्या श्रीकृष्णाला म्हणूनच रनछोडदास ही उपाधी मिळाली होती. श्रीकृष्णाने युद्धात पाठ दाखवत थेट त्या गुहेत गेले जिथे पराक्रमी राजा मुचकंद आराम करत होता. मुचकुंद राजाच्या अंगावर स्वतःचे उपरणे टाकून श्रीकृष्ण अंधारात लपून बसले. श्रीकृष्णाला ठार करण्यासाठी कालयौवन राक्षस देखील गुहेत घुसला. श्रीकृष्णाच्या उपरण्यावरून कृष्ण तिथे झोपला आहे असं समजत त्याने मुचकंद राजाच्या छातीत जोरात पाय मारला. जोरात झालेला हा प्रहारामुळे मुचकंद राजाची निद्रानाश झाला आणि मिळालेल्या वरदानानुसार केवळ कालयौवन यांच्याकडे पाहत जागेवर भस्मसात केले. श्रीकृष्णनी योजलेली ही क्लुप्ती पूर्ण होताच ते मुचकंद राजाच्या समोर उभे ठाकले आणि सर्व कथा त्यांना सांगितली. स्वतः श्रीविष्णू याचा अवतार श्रीकृष्ण समोर उभे आहेत हे पाहताच मुचकंद राजाने कृष्णाला माझ्या समोर असाच उभा रहा असे आवाहन केले. आपल्या प्रत्येक अवतारात लीला करणाऱ्या श्रीविष्णूने मुचकंद राजाला त्याची ही इच्छा त्याच्या पुढच्या जन्मी पूर्ण होईल असे आश्वासन दिले. हाच मुचकंद राजा त्याच्या पुढच्या जन्मात पुंडलिक नावाच्या माणसाच्या रूपात पंढरपूर जवळ जन्म झाला.
श्रीकृष्ण आणि रुक्मिणी याचा एकदा वाद झाला आणि वादाचा परिणाम रुक्मिणी देवी नाराज होऊन श्रीकृणाला सोडून वनात तपश्चर्या करायला बसली. ज्यावेळी श्रीकृष्ण आपल्या पत्नीला शोधत शोधत पंढरपूरजवळील वनात आले त्यांनी देवी रुक्मिणीना तपश्चर्येत लिन पाहिले. तिची तपश्चर्या मध्ये विघ्न न घालता ते मागच्या जन्मी मुचकंद राजाला दिलेले वचन पूर्ण करण्यासाठी निघून गेले. श्रीकृष्णा रूपातील स्वतः श्रीविष्णू पुडलिकाच्या घरी त्याला भेटायला गेले असता पुंडलिक आपल्या वृद्ध आई वडिलांची सेवा करणे होता. सेवेत खंड पडू नये म्हणून श्रीकृष्णाकडे एक वीट फेकत त्यावर उभा राहून थोडा वेळ वाट पाहण्याची विनंती केली. धैर्यशील श्रीविष्णू आपल्या भक्ताने छातीवर लाथ मारल्यानंतरही तपस्वी मुनी भृगु याच्या पायाला लागले तर नाही ना अशी काळजी वाटणाऱ्या देवाने स्मितहास्य करत गुपचूप त्या विटेवर उभे राहिले. पुंडलिकाची आई वडिलांची सेवा पूर्ण केल्यावर श्रीकृष्णाकडे परतले आणि आहे त्या परिस्थितीत आहे त्या विटेवर आजन्म तुमचा वास पंढरपुरात असावा असे मागणे मागितले. तेव्हा पासून श्रीकृष्ण पुंडलिकाने फेकलेल्या त्या विटेवर उभे आहे म्हणूनच विटेवर पंढरपूरच्या थल/ जमिनीवर उभ्या कृष्णाला विठ्ठल असे म्हटले जाते.
लेखाच्या सुरुवातीला केलेल्या दाव्याप्रमाणे विठ्ठल नावाचा हा देव दुसरा तिसरा कोणी नसून कृष्णवतार आहे हे सप्रमाण सिद्ध केले आहे. मग आजची ही कथा तुम्हाला आवडली का? अश्याच अनेक सनातन धर्मातील निवडक गोष्टी वाचण्यासाठी, धर्म जागृती, हिंदू संगठन दृढ करण्यासाठी हा लेख शेयर करायला विसरू नका. पुढची अशीच एक सनातन गोष्ट तुमच्यासमोर आणेपर्यत
।।ॐ नमोः नारायणाय नमः।।
।।ॐ नमोः भगवते वासुदेवाय नमः।।
।।ॐ नमः शिवाय।।
